Tsaren aan de wandel

Welbeschouwd is het Pad van de Tsaar (Tsarskaya Tropa) eigenlijk maar een pad van niks met zijn luttele zeven kilometer en zijn eenvoudig te behappen karakter. Nee, het is eerder de geschiedenis die eraan kleeft, die dit tot een uiterst gedenkwaardige wandelroute maakt.

Goed voor de gezondheid

Inmiddels is de naam veranderd in Het Zonnige Pad, en dat is jammer, want dit heeft niks van doen met de oorsprong van het pad. Het was, zoals de originele naam al zegt, een Russische tsaar die dit pad ooit heeft laten aanleggen. Het begon allemaal zo: ook al woonde de omvangrijke tsarenfamilie in het kille noorden van Rusland, toch waren zij in het geheel niet bestand tegen de koude. De meeste leden van de familie hadden flink te kampen met een slechte gezondheid, met name tuberculose stak steeds weer de kop op. De dokters drongen er bij hen op aan zoveel mogelijk tijd door te brengen in warmere oorden met veel frisse lucht, en bovendien te zorgen voor veel beweging. De keuze viel op de Krim, een mooi gebied met een mild klimaat aan de Zwarte Zee. Want vooral aan de kust, in de luwte van het Krimgebergte, is het goed toeven. Het weer is er doorgaans aangenaam en het schiereiland kent veel zonuren, er waait steevast een verkoelende wind en 's winters valt er weinig sneeuw. 

Het was in het jaar 1861 dat er in de buurt van Jalta juist een mooi landhuis met zeezicht te koop stond. Op precies deze plek had, wellicht al ver voor onze jaartelling, ooit een fort gestaan. Een fort dat telkens weer vernield en opgebouwd was. De tot villa omgebouwde vesting had inmiddels de naam Livadia (wat toegang tot het paradijs betekent in het Oud-Grieks) gekregen, toen Tsaar Alexander II de koop sloot. Livadia werd de zomerresidentie van de Russische tsarenfamilie. Nog in datzelfde jaar begon men met de aanleg van het medisch verantwoorde Tsarenpad. Want hoewel de dokter een dagelijkse wandeling had aanbevolen, was het zeker niet de bedoeling om het te overdrijven; ook klimmen, klauteren en zweten zouden de gezondheid geen goed doen. Kortom, het werd een vrijwel horizontaal aangelegd pad zonder noemenswaardige hoogteverschillen, waar lekker heen en weer geslenterd kon worden. Maar het zou nog wel tot 1901 duren voordat de totale lengte van 6711 meter gereed was. 

Een paleis in neorenaissancestijl

Wij beginnen onze dagtrip met een bezoekje aan het beroemde Livadiapaleis, dat een al even bewogen geschiedenis kent als het pad. Het paleis heeft gedurende de jaren een enorme metamorfose ondergaan, hetgeen te danken is aan de kleinzoon van de toenmalige tsaar, Nicolaas II. Wanneer Nicolaas II in 1909 samen met zijn vrouw een reisje naar Italië maakt, raken zij diep onder de indruk van de Italiaanse Renaissance paleizen. Terug in Jalta besluiten zij Livadia om te toveren in een dergelijk majestueus paleis. Twee jaren later staat het wit marmeren, in neorenaissancestijl opgetrokken gebouw er, omgeven door weelderige tuinen en bossen met prachtig uitzicht op het hardblauwe (hoezo zwart?) water van de Zwarte Zee. Een paleis met ruimte zat voor de hele familie, een uitgebreide hofhouding en zelfs de hele ministerraad mocht er zijn intrek nemen. 

Ook Tsaar Nicolaas II zou op aanraden van de dokter veelvuldig gebruik maken van het door zijn grootvader aangelegde pad. En dat deed hij volgens de overlevering steevast behangen met een geweer en in militair kostuum. Ondanks alle zorg voor zijn gezondheid loopt het toch nog slecht met hem af; Nicolaas II zal de laatste tsaar van Rusland zijn. Híj was het, die zijn land naar de economische ondergang zou hebben geleid. In 1917 werd hij afgezet, om een jaar later, tezamen met zijn familie en hun hele huishouding, te worden omgebracht door de Bolsjewieken. 

Dan gaat het Livadiapaleis een ongewisse toekomst tegemoet. Van 1931 tot 1941 doet het dienst als sanatorium en daarna wordt het drie jaar lang bezet door de Wehrmacht. Echter, in 1945 staat het paleis hernieuwd volop in de belangstelling wanneer hier de Conferentie van Jalta wordt gehouden. Franklin D. Roosevelt (USA), Winston Churchill (Verenigd Koninkrijk) en Jozef Stalin (Sovjet-Unie) ontmoeten elkaar in het paleis om de toekomst van het naoorlogse Europa te bepalen. Op de vele in het paleis hangende foto's uit die tijd vallen geen benauwde blikken te bespeuren. Nee, de drie heren zitten er lekker ontspannen bij. Toch vernemen wij tijdens de toer door het paleis dat Stalin de touwtjes flink in handen had en dat de andere twee heren meer het nakijken hadden. 

Een schaduwrijk zonnig pad 

Vlak naast het paleis begint in de tuin de Solnechnaya Tropa, zoals er in Cyrillisch schrift op een grote kei valt te lezen. Een stenen routebeschrijving en een inaccurate zonnewijzer zijn ook van de partij. Die nieuwe naam, Zonnig Pad, was een geschenk van de Sovjets, die het niet konden verkroppen dat er ook maar iets nog zou herinneren aan die verderfelijke tsarenfamilie. Een ondoordachte naam, voor een pad dat in de verkoelende schaduw van bomen en planten ligt. Nu en dan is er een doorkijkje met zicht op de immer blauwe Zwarte Zee, en heel in de verte ontwaren we Jalta. We zien dat er weer een cruiseschip is aangekomen in de haven! Een schip zo groot, dat het de hele plaats lijkt op te slokken. Het pad ligt over de gehele lengte op een gemiddelde hoogte van 150 meter en is keurig aangelegd, als een langgerekt park. Langs de route vind je verschillende exotische planten en om de honderd meter ligt er een enorme kei, met daarop het aantal gelopen meters en het aantal dat nog rest vermeld. Naarmate je je verder verwijdert van het paleis worden deze keien echter wat schaarser of liggen ze in gruzelementen. Ook staan er her en der wat, al dan niet afgebrokkelde, stenen bankjes om even uit te rusten. 

Wanneer we net op weg zijn horen we gezang, waarschijnlijk afkomstig van de kerk van de aartsengel Michaël, die hier ergens in de bossen hoog op de heuvel moet staan. We kijken goed om ons heen, maar de kerk blijft voor ons verborgen. Deze wandeling heeft, behalve gewoon lekker genieten van de boslucht, ook nog enkele kleine verrassingen voor ons in petto. Zo is er het Grieks ogende uitkijkpunt: een halfrond platform met witte zuilen. En ook een tot prachtige kop uitgehouwen kei. Maar het uitzicht op het wereldberoemde Zwaluwnest (een kitscherig kasteeltje dat op een scherpe rotspunt in zee balanceert) ver beneden ons, is nog het allermooist. Wij besluiten hier even te gaan zitten op het bankje, en ontdekken dan dat iemand hier zijn dure verrekijker heeft laten liggen! Er van uitgaande dat de ongelukkige wandelaar terug zal komen op zoek naar zijn verloren apparaat, hangen wij deze onopvallend in de boom achter ons. Nietsvermoedende passanten zullen het ding straal voorbij lopen, terwijl de rechtmatige eigenaar vast en zeker onmiddellijk zijn ogen de kost zal geven, in de hoop zijn voor deze wandeling onmisbare verrekijker terug te vinden.

PRAKTISCHE INFORMATIE

Hoe er te komen?

Wij namen de trein van Kiev naar Sevastopol (een prachtige en aangename rit van 17 uur) en van daaruit namen we de bus die je in een kleine twee uur via de kust naar Jalta brengt. Ook zijn er legio bussen die vanuit het centraal in de Krim gelegen Simferopol (ook op de treinroute) naar Jalta rijden. De oude trolleybus tussen Simferopol en Jalta rijdt nog steeds, maar zou doorgaans bomvol zitten en tergend langzaam gaan. Livadia ligt even buiten Jalta; talloze marshrutky (lokale busjes) passeren het paleis.

Verblijf 

Jalta ligt aan de noordkant van de Zwarte Zee en is een interessante plek om enige nachten te verblijven. Echt mooi is de plaats niet, maar wel heel bijzonder. Ooit was het een geliefd Russisch kuuroord en beroemdheden als Tsjechov, Tolstoj, Tsjaikovski en Rachmaninov woonden en werkten hier. Ook voor de Sovjets was Jalta een prominente badplaats. Van oudsher kwamen er alleen rijke burgers naar Jalta, totdat Lenin de plaats tot kuuroord voor de arbeiders maakte, en het exclusieve resort zich transformeerde in een lustoord vol sanatoria voor afgematte proletariërs. Eigenlijk hadden de Sovjets ook maar weinig keuze als het om een strandvakantie ging; behalve voor het handjevol happy few was het de burgers niet toegestaan om naar het buitenland te reizen. Maar ook de Sovjet elite kwam graag naar Jalta; Stalin gebruikte het Massandra paleis als zijn zomerresidentie. Toen de Sovjet-Unie uit elkaar viel, leek dat aanvankelijk ook het einde van Jalta. Nu de burgers met wat geld konden gaan en staan waar zij wilden, kwamen vooral de Europese badplaatsen in trek. Anderzijds konden de verarmde ex-Sovjet burgers zich een vakantie naar de Krim helemaal niet veroorloven. De badplaats beschikt over een gezellige promenade, (te) veel vertier en nu en dan leggen er reusachtige cruiseschepen aan die grote groepen Amerikanen uitspugen voor een bezoekje aan Livadia. De smalle, overvolle kiezelstrandjes aan de steile kust zijn niet om over naar huis te schrijven en het zeewater is helaas niet bijzonder schoon. Wij verbleven in het centraal gelegen Hotel Bristol, een prachtig historisch pand met als bonus een binnenbad en een heerlijk restaurant.

© 2013, Monique van Gaal